نقص کارنیتین پالمیتیل ترانسفرانوز نوع 1A

هر کودک ویژگیهای خاص خودش را دارد، به عبارت دیگر این اطلاعات به تمامی کودکان CPT-1A اختصاص ندارد. اطلاعات ما درباره این بیماری کامل نیست، به همین دلیل در حال حاضر یک روش درمانی واحد برای بیماران CPT-1A وجود ندارد.

گاهی روشهای درمانی ویژه ای برای یک کودک توصیه می شود، که برای دیگر کودکان توصیه نشده است. کودکان CPT-1A علاوه بر پزشک خود باید تحت درمان یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک قرار گیرند.

بیماری نقص CPT-1A چیست؟

بیماری نقص کارنیتین پالمیتیل ترانسفراز نوع 1-A با علامت اختصاری CPT-1A نشان داده می شود. این بیماری، یک اختلال مرتبط با اکسیداسیون اسیدهای چرب می باشد. افراد مبتلا به این بیماری برای هضم چربیها و تبدیل آنها به انرژی با مشکل مواجه می شوند.

درباره اختلالات مرتبط با اکسیداسیون اسیدهای چرب بیشتر بدانید:

اختلالات مرتبط با اکسیداسیون اسیدهای چرب، گروهی از بیماریهای نادر وراثتی هستند که علت ایجاد این بیماریها، عدم فعالیت مناسب آنزیم ها است. برای اینکه بدن بتواند از چربی موجود در مواد غذایی استفاده کند، حضور تعدادی از آنزیم ها ضروری است.

به علت عدم حضور و یا فعالیت نادرست یک یا چند عدد از این آنزیم ها، اختلالات مرتبط با اکسیداسیون اسیدهای چرب ایجاد می شوند. افراد مبتلا به این اختلالات، توانایی هضم مناسب چربیهای موجود در مواد غذایی و چربیهای ذخیره ای بدن را ندارند.

علایم این بیماریها و روش درمان آنها بستگی به نوع اختلال دارد. همچنین ممکن است علایم یک بیماری در افراد مختلف، متفاوت باشد. الگوی وراثتی این اختلالات، الگوی اتوزومال مغلوب است و در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می شود.

چه عواملی باعث ایجاد بیماری CPT-1A می شود؟

بیماری CPT-1A وقتی به وجود می آید که آنزیم ویژه ای که کارنیتین پالمیتیل ترانسفراز نوع 1-A نامیده می شود، یا به درستی عمل نکند و یا اصلا وجود نداشته باشد. وظیفه این آنزیم، تغییر چربیهای موجود در مواد غذایی و تبدیل آنها به انرژی است.

این آنزیم، چربیهای ذخیره ای بدن را نیز تجزیه کرده و به انرژی تبدیل می کند. هنگامی که سطح گلوکز خون (منبع اصلی انرژی بدن) افت می کند، بدن برای تولید انرژی مورد نیاز خود، از چربیها استفاده می کند.

منبع اصلی تولید انرژی در هنگام گرسنگی و خواب، چربیها هستند. هنگامی که آنزیم کارنیتین پالمیتیل ترانسفراز نوع 1-A به درستی عمل نکند و یا اصلا وجود نداشته باشد، تنها منبع تولید انرژی در بدن گلوکز خواهد بود.

گلوکز، یک منبع خوب انرژی است اما مقدار آن در بدن محدود است. وقتی سطح گلوکز خون این بیماران کاهش می یابد، بدن آنها برای تولید انرژی از چربیها، تلاش ناموفقی را آغاز خواهد کرد. این امر منجر به افت قند خون یا هیپوگلیسمی و افزایش سطح برخی مواد مضر در بدن می شود.

اگر بیماری نقص CPT-1A درمان نشود، چه مشکلاتی به وجود می آید؟

در بیماران مبتلا به CPT-1A حملات ناگهانی و پیش بینی نشده بیماری دیده میشود. این حملات ناگهانی بحرانهای متابولیکی نامیده می شوند. زمان بروز اولین علایم، معمولا بین 8 تا 18 ماهگی است هرچند در برخی از کودکان ممکن است علایم زودتر بروز کنند.

برخی از اولین علایم بحرانهای متابولیکی عبارتند از:

کم اشتهایی
تغییرات رفتاری
خواب آلودگی
حساسیت، زود رنجی و تحریک پذیری

دیگر علایمی که در ادامه ایجاد می شوند عبارتند از: تب، اسهال، استفراغ، کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی و افزایش آمونیاک خون.

اگر بحرانهای متابولیکی درمان نشوند ممکن است باعث بروز مشکلات زیر شوند:

مشکلات تنفسی
تشنج و کوما که گاهی به مرگ بیمار منتهی می شود

بین حملات بحرانهای متابولیکی، کودک اغلب بدون مشکل است، اما تکرار بحرانهای متابولیکی در مبتلایان، آسیبهای مغزی را ایجاد خواهد کرد که می تواند باعث مشکلات دائمی یادگیری یا عقب ماندگی ذهنی کودک شود.

در این بیماران بعد از چند ساعت گرسنگی، تمامی گلوکز خون مصرف شده و بیمار دچار هیپوگلیسمی می شود، آنگاه بدن تلاش می کند انرژی مورد نیاز خود را از چربیها تامین کند که این امر منجر به افزایش سطح برخی مواد سمی و مضر در بدن می شود.

احتمال بروز علایم در هنگام بیماری و عفونت بیشتر می شود. درمان فوری به منظور جلوگیری از ایجاد بحرانهای متابولیکی یا کاهش ش دت علایم بیماری، ضروری است. کودکانی که تحت درمان قرار نمی گیرند ممکن است علایم زیر را بروز دهند:

مشکلات یادگیری
تاخیر در راه رفتن یا دیگر مهارتهای حرکتی
مشکلات کبدی، قلبی و کلیوی

برخی از مبتلایان، هیچگاه علائم بیماری را بروز نمی دهند. این افراد هنگامی شناسایی می شوند که یکی از افراد خانواده آنها که مبتلا به این بیماری است، شناسایی شود.

درمان CPT-1A چیست؟

پزشک کودک شما با یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یک متخصص تغذیه همکاری خواهد کرد تا کودک شما را درمان کند. ممکن است برای کودک شما، برخی درمانهای خاص توصیه شود که برای دیگر بیماران توصیه نشده است. دوره درمان در این بیماران، مادام العمر است. در ادامه روش درمانی که گاهی برای بیماران CPT-1A پیشنهاد می شود، ذکر شده است :

از گرسنگی طولانی مدت کودک پرهیز کنید.

کودکان مبتلا به CPT-1A نیازمندند که به طور متناوب غذا بخورند تا از بحران متابولیکی در آنها جلوگیری شود. متخصص تغذیه به شما خواهد گفت که کودکتان به چند وعده غذایی در روز نیاز دارد. اغلب کودکان مبتلا به این بیماری، باید هر 6-4 ساعت یک بار غذا بخورند.

حتی برخی از کودکان ممکن است به وعده های غذایی بیشتری نیاز داشته باشند. پزشکان رژیم غذایی مناسب کودک شما را طراحی خواهند کرد، همچنین ممکن است به شما یک برنامه غذایی خاص نیز داده شود.

این برنامه مربوط به زمانی است که کودک شما بیمار است و یا غذا نمی خورد. همچنین به شما توضیح داده خواهد شد که به مرور زمان که فرزند شما بزرگتر می شود چه تغییراتی را در رژیم غذایی او ایجاد کنید.

معمولا نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری، می توانند تا 12 ساعت گرسنگی را بدون مشکل تحمل کنند. اما این افراد باید دیگر مراحل درمان را به دقت پیگیری نمایند.

رژیم غذایی

گاهی رژیم غذایی حاوی کربو هیدرات زیاد و چربی کم، به این بیماران توصیه می شود. کربو هیدراتها انواع مختلفی از قندها را به بدن می دهند، که بدن این قندها را صرف تولید انرژی خواهد کرد. اغلب مواد غذایی موجود در رژیم غذایی این افراد، کربو هیدراتها (نان، غلات، ماکارونی، میوه ها و سبزیجات و غیره) و پروتئینها (گوشت بدون چربی و لبنیات کم چرب) خواهند بود.

هرگونه تغییر در رژیم غذایی این بیماران، باید با اجازه متخصص تغذیه باشد. افراد مبتلا به این بیماری، توانایی هضم اسیدهای چرب بلند زنجیر را ندارند. متخصص تغذیه رژیمی را طراحی خواهد کرد که حاوی حداقل اسیدهای چرب بلند زنجیر باشد. چربی اصلی موجود در رژیم غذایی این بیماران، اسیدهای چرب زنجیر متوسط خواهد بود.

تجویز دارو

معمولا در رژیم غذایی بیماران مبتلا به CPT-1A روغن تری گلیسیرید زنجیر متوسط گنجانده می شود. این روغن، حاوی اسیدهای چرب زنجیر متوسط است که اگر مصرف آن به صورت کنترل شده باشد می تواند برای تولید انرژی در این بیماران مورد استفاده قرار گیرد.

متخصصین به شما خواهند گفت که چگونه می توانید از این مکمل در برنامه غذایی بیمار استفاده کنید. برای دریافت این دارو از داروخانه، نسخه پزشک را همراه داشته باشید.

اگر کودک شما هر یک از علایم زیر را دارد، فورا با پزشک تماس بگیرید:

کاهش اشتها، ضعف و خستگی مفرط، استفراغ، اسهال، عفونت، تب.

کودکان مبتلا به CPT-1A در هنگام بیماری، حتی اگر گرسنه نباشند، باید مقادیر بیشتری مایعات و غذاهای نشاسته ای مصرف کنند، در غیر این صورت ممکن است دچار بحرانهای متابولیکی شوند. بسیاری از کودکان در دوران بیماری تمایلی به خوردن غذا ندارند، اگر کودک شما نمی تواند به مقدار کافی غذا بخورد، برای پیشگیری از مشکلات جسمی فورا او را به بیمارستان منتقل کنید.

وقتی CPT-1A درمان می شود چه اتفاقی رخ می دهد؟

کودکانی که درمان فوری و مداوم دارند، اغلب زندگی عادی، همراه با رشد و نمو طبیعی خواهند داشت. بحرانهای متابولیکی در کودکان بزرگتر از 5 سال کمتر مشاهده می شود. در تعدادی از کودکان علیرغم درمان، بحرانهای متابولیکی متناوب دیده می شود. این کودکان، اغلب دچار مشکلات دائمی یادگیری و یا عقب ماندگی ذهنی می شوند.

چه عواملی باعث عدم حضور و یا فعالیت نادرست آنزیم می شود؟

کنترل ساخت آنزیم ها در بدن به عهده ژنها است. افراد مبتلا به CPT-1A یک جفت ژن معیوب دارند که به درستی فعالیت نمی کنند. به خاطر این تغییر ایجاد شده در ژنها، یا آنزیم کارنیتین پالمیتیل ترانسفراز نوع 1-A ساخته نمی شود و یا آنزیم ساخته شده به درستی عمل نمی کند.

وراثت CPT-1A چگونه است؟

این بیماری در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می شود. هر فرد دارای دو ژن است که دستور ساخت آنزیم را میدهد. در کودکان CPT-1A هیچ یک از این دو ژن به درستی عمل نمی کنند. این کودکان هر یک از ژنهای معیوب را از یکی از والدین خود به ارث برده اند.

به این نوع توارث، وراثت اتوزومال مغلوب می گویند. در والدین این کودکان، به ندرت اختلالی مشاهده می شود. اما هر یک از والدین یک تک ژن معیوب برای بیماری دارد. این والدین ناقل نامیده می شوند. ناقلین علامت بیماری را بروز نمی دهند زیرا دیگر ژن آنها سالم است.

وقتی هر دو والدین ناقل باشند، 25% احتمال تولد کودک کاملا سالم،50% احتمال تولد کودک ناقل همچون والدین و 25% احتمال تولد کودک مبتلا به CPT-1A در هر بارداری وجود دارد. مشاوران ژنتیک برای پاسخگویی به سوالات خانواده ها در دسترس می باشند.

این مشاوران نحوه توارث بیماری را توضیح خواهند داد ، همچنین راهنمای خانواده ها برای بارداری بعدی و مشاور آنان برای انجام تستهای تشخیصی برای دیگر اعضای خانواده خواهند بود.

آیا آزمایش ژنتیک خاصی در دسترس می باشد؟

امکان انجام تست ژنتیک بر روی نمونه خون وجود دارد. آزمایش ژنتیک که آزمایش DNA نیز نامیده می شود، تغییرات ایجاد شده در ژنهای تولید کننده آنزیم را بررسی می کند. در برخی از بیماران، هیچ یک از تغیرات ایجاد شده در ژنها قابل تشخیص نیستند.

اما در مابقی افراد می توان تغییرات ایجاد شده در یک یا هر دو ژن سازنده آنزیم را تشخیص داد. ممکن است انجام آزمایش ژنتیک برای تشخیص بیماری ضروری نباشد، اما اگر امکان آن وجود داشته باشد، می تواند برای تشخیص قبل از تولد و یا تشخیص ناقلین مفید باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آزمایش ژنتیک با پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یا با مشاور ژنتیک خود مشورت کنید.

آیا آزمایشهای تاییدی وجود دارند؟

این بیماری، به وسیله تستهای آنزیمی خاص که بر روی نمونه پوست انجام می شوند، تایید می گردد. درباره این تستها با پزشک معالج مشورت کنید.

آیا شما می توانید در طول بارداری آزمایش انجام دهید؟

اگر یکی از فرزندان شما مبتلا به CPT-1A است، شما میتوانید آزمایش DNA را در طول بارداری بعدی انجام دهید. این آزمایش به شما خواهد گفت که، کودک بعدی شما مبتلا به این بیماری هست یا خیر. نمونه مورد نیاز برای انجام این تست از آمینوسنتز و یا CVS به دست می آید.

اگر نتیجه آزمایش DNA قانع کننده نبود، شما می توانید برخی تستهای آنزیمی خاص را با استفاده از نمونه جنین انجام دهید. نمونه مورد نیاز برای این تستها از آمینوسنتز یا CVS به دست می آید. مشاوران ژنتیک درباره آزمایشهای قبل از تولد روی نمونه جنین و آزمایشهای بعد از تولد روی نمونه نوزاد، به والدین آگاهی خواهند داد.

آیا امکان دارد که، دیگر اعضای خانواده مبتلا به CPT-1A و یا ناقل آن باشند؟

امکان اینکه افراد دیگر خانواده، به این بیماری مبتلا باشند وجود دارد، هرچند علایم بیماری در آنها مشاهده نشود. شناسایی این افراد مفید خواهد بود، زیرا درمان سریع از مشکلات جسمی جلوگیری خواهد کرد. از مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص سوال کنید، که آیا دیگر اعضای خانواده باید مورد آزمایش قرار گیرند یا خیر.

برادران و خواهران دیگر بیمار که CPT-1A ندارند ممکن است همانند والدین خود ناقل باشند. در ناقلین هیچ اختلالی مشاهده نمی شود. به جز در موارد خاص، تستهای تشخیص ناقلین تنها در افراد بالای 18 سال انجام می شود. برادران و خواهران هریک از والدین نیز ممکن است ناقل این بیماری باشند. اطلاع از ناقل بودن از این جهت که آنها نیز ممکن است، فرزندان مبتلا به این بیماری داشته باشند، حایز اهمیت است.

هنگامی که هر دو والدین می دانند که آنها ناقل بیماری هستند و یا زمانی که یک کودک مبتلا به این بیماری در خانواده وجود دارد، دیگر کودکانی که در این خانواده ها متولد می شوند، باید علاوه بر آزمایشهای غربالگری تحت آزمایشهای تشخیصی دقیقتر، برای CPT-1A قرار گیرند. زنان بارداری که جنین آنها مبتلا به CPT-1A است، ممکن است علایم زیر را داشته باشند:

استفراغ
درد در ناحیه شکم
افزایش فشار خون
زردی
ذخیره سازی غیر طبیعی چربی در کبد
خونریزی شدید

همه زنان بارداری که سابقه فامیلی CPT-1A دارند، باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند. آگاهی پزشک معالج به درمان موثرتر بیماری کمک خواهد کرد.

آیا امکان انجام آزمایش در دیگر اعضای خانواده وجود دارد؟

تستهای تشخیصی:

امکان انجام تستهای تشخیصی در دیگر افراد خانواده وجود دارد. نمونه مورد نیاز برای این تستها، نمونه پوست است.
تستهای تشخیص ناقلین:

اگر یکی از افراد خانواده مبتلا به CPT-1A است، امکان انجام تستهای تشخیص ناقلین در دیگر اعضای خانواده وجود دارد. درباره این تستها با پزشک خود مشورت کنید.

شیوع بیماری CPT-1A چقدر است؟

درباره بیماری CPT-1A آمار درستی در دسترس نیست. این بیماری در تمامی نژادها و موقعیتهای جغرافیایی دنیا مشاهده شده است. پیش بینی می شود در کشورهایی که ازدواجهای فامیلی رواج بیشتری دارند (همانند کشور ایران) شیوع این بیماری نیز بیشتر باشد.

آیا این بیماری نامهای دیگری نیز دارد؟

این بیماری گاهی با نام زیر خوانده می شود:

نقص CPT-1
نقص CPT-1 کبدی