نقص آرژیناز

 نقص آرژینازArginase Deficiency

این مطلب شامل اطلاعاتی کلی، درباره بیماری نقص آرژیناز است. به عبارت دیگر این اطلاعات به تمامی کودکان مبتلا به این بیماری اختصاص ندارد. گاهی روشهای درمانی ویژه ای برای یک کودک توصیه می شود، که برای دیگر کودکان توصیه نشده است. کودکان مبتلا به این بیماری علاوه بر پزشک خود، باید تحت درمان یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک قرار گیرند.

نقص آرژیناز چیست؟

نقص آرژیناز، یک اختلال مرتبط با اسیدهای آمینه می باشد. افراد مبتلا به این بیماری، برای دفع آمونیاک خون با مشکل مواجه می شوند. آمونیاک ماده ای سمی است که از تجزیه پروتئینها و واحدهای ساختمانی آنها یعنی اسیدهای آمینه به وجود می آید.

چه عاملی باعث ایجاد بیماری نقص آرژیناز می شوند؟

نقص آرژیناز، یکی از اختلالات سیکل اوره است. این بیماری به علت عدم حضور و یا فعالیت نادرست آنزیم آرژیناز به وجود می آید. وظیفه این آنزیم، تجزیه اسید آمینه آرژنین و دفع آمونیاک بدن است. وقتی که آنزیم آرژیناز به درستی فعالیت نکند، سطح اسید آمینه آرژنین، آمونیاک و دیگر مواد سمی در بدن افزایش می یابد. افزایش سطح این مواد در خون می تواند باعث ایجاد آسیبهای جدی جسمی و ذهنی شود.

چه عاملی باعث عدم حضور و یا فعالیت نادرست آنزیم می شود؟

کنترل ساخت آنزیم ها در بدن به عهده ژنها است. افراد مبتلا به نقص آرژیناز یک جفت ژن معیوب دارند که به درستی عمل نمی کنند. به خاطر این تغییر ایجاد شده در ژنها، یا آنزیم آرژیناز ساخته نمی شود و یا آنزیم ساخته شده به درستی فعالیت نمی کند.

اگر بیماری نقص آرژیناز درمان نشود، چه مشکلاتی به وجود می آید؟

علایم این بیماری در افراد مختلف، متفاوت است. این علایم ممکن است در دوران نوزادی یا کودکی بروز کنند. بسیاری از مبتلایان، اولین علایم بیماری را در حدود سن یک سالگی بروز می دهند.

تاثیر بیماری نقص آرژیناز در نوزادان عبارت است از:

• کاهش اشتها
• تاخیر در یادگیری
• تشنج
• عدم تعادل
• احساس کسالت و ناخوشی بعد از دریافت غذاهای پروتئینی

در برخی از کودکان حملات ناگهانی بیماری به علت افزایش آمونیاک خون ایجاد می شود.

مهمترین علایم افزایش آمونیاک خون عبارتند از:

• کاهش اشتها
• احساس خواب آلودگی مفرط
• حساسیت زیاد، کج خلقی و تحریک پذیری
• استفراغ

اگر افزایش سطح آمونیاک خون درمان نشود، می تواند علایم زیر را ایجاد کند:

• ضعف ماهیچه ها
• شلی یا سفتی غیر طبیعی ماهیچه ها
• مشکلات تنفسی
• احساس سرما
• تشنج
• تورم مغز
• کما که در برخی مواقع به مرگ بیمار منجر می شود

در برخی از مبتلایان، اولین علامت بیماری در دوران کودکی بروز می کند. این علایم عبارتند از:

• رشد کم
• تشنج
• کوچکی سر
• بیش فعالی
• مشکلات یادگیری
• پرهیز از غذاهای پروتئینی
• عدم تعادل

در این بیماران حملات ناگهانی افزایش آمونیاک خون دیده نمی شود، مگر در شرایط زیر:

• گرسنگی طولانی مدت
• هنگام عفونت و یا بیماری
• بعد از دریافت غذاهای پروتئینی

وقتی نقص آرژیناز درمان می شود چه اتفاقی رخ می دهد؟

اغلب کودکانی که تحت درمان فوری و دائمی قرار گرفته اند، اکنون زندگی عادی همراه با رشد و نمو و هوش طبیعی دارند. هرچند در برخی از بیماران، علیرغم درمان، باز هم حملات ناگهانی افزایش آمونیاک و آرژنین خون دیده می شود. در این کودکان آسیبهای مغزی از جمله مشکلات یادگیری، عقب ماندگی ذهنی و تشنج مشاهده می شود.

درمان نقص آرژیناز چیست؟

پزشک کودک شما با یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یک متخصص تغذیه همکاری خواهد کرد تا کودک شما را درمان کند. برای جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی و مشکلات جسمی درمان فوری مورد نیاز است. شما به محض آگاهی از بیماری فرزندتان، باید معالجه را آغاز کنید. در ادامه روش درمانی که به طور معمول برای بیماری نقص آرژیناز پیشنهاد می شود، ذکر شده است:

رژیم غذایی با حداقل مقدار پروتئین، غذاهای طبی و شیرخشکهای مخصوص

اغلب کودکان مبتلا به نقص آرژیناز به یک رژیم غذایی خاص که شامل غذاهای کم پروتئین است، نیازمندند. غذاهای طبی خاص و شیر خشک های مخصوص بخشی از این رژیم غذایی هستند. متخصص تغذیه به تدریج رژیم غذایی مناسب کودک شما را، طراحی خواهد کرد. این برنامه غذایی باید در طول زندگی کودک شما رعایت شود.

1. رژیم غذایی کم پروتئین

   موثرترین درمان در بیماران مبتلا به نقص آرژیناز، رعایت رژیم غذایی کم پروتئین است. غذاهایی که حاوی پروتئین بالا بوده و باید از رژیم حذف شده و یا مقدار آنها شدیدا محدود شوند عبارتند از: شیر و ترکیبات لبنی، گوشت و مرغ، ماهی، تخم مرغ، سبزیجات خشک شده، باقلا خشک شده و مغزها (بادام، پسته، گردو و غیره).

   دریافت مقدار زیادی از این مواد خوراکی، باعث افزایش سطح آمونیاک و آرژنین خون می شود. بسیاری از میوه ها و سبزیجات مقدار کمی پروتئین دارند و می توانند به مقدار معینی استفاده شوند.

2. تمام پروتئین را از رژیم غذایی کودک حذف نکنید. کودکان مبتلا به نقص آرژیناز به مقداری پروتئین برای رشد مناسب نیازمندند. هرگونه تغییر در رژیم غذایی باید با اجازه متخصص تغذیه باشد.

3. غذاهای طبی و شیر خشکهای مخصوص

   غذاهای طبی همچون آرد های با پروتئین کم، ماکارونی و برنج ساخته شده اند که مناسب افراد مبتلا به اختلالات اسیدهای آمینه می باشند. متخصص تغذیه به شما خواهد گفت که چگونه می توانید از این غذاها در برنامه غذایی کودکتان استفاده کنید. علاوه بر رژیم غذایی کم پروتئین، ممکن است به کودک شما شیر خشک های خاص نیز تجویز شود. این شیر خشک ها، حاوی مقادیر مناسب پروتئین و دیگر مواد غذایی لازم برای رشد کودک است. پزشکان به شما خواهند گفت که کدام شیر خشک و چه مقدار از آن برای کودک شما مناسب است. برنامه غذایی فرزند شما به چندین پارامتر وابسته است همانند: سن کودک، وزن کودک و حال عمومی کودک.

تجویز دارو

مصرف برخی داروها، به رهایی بدن از آمونیاک و آرژنین کمک می کند. پزشکان به شما خواهند گفت که کودک شما به این داروها نیاز دارد، یا خیر.

انجام تستهای منظم آزمایشگاهی

کودک شما به انجام تستهای مکرر خون به منظور کنترل سطح اسیدهای آمینه و آمونیاک نیاز خواهد داشت. نتیجه این تستهای آزمایشگاهی، رژیم غذایی و داروهای کودک شما را تعیین خواهند کرد. اگر کودک شما، علایم هر نوع بیماری را دارد فورا با پزشک تماس بگیرید.

در برخی از کودکان مبتلا به نقص آرژیناز حتی یک بیماری مختصر، می تواند منجر به افزایش آمونیاک و آرژنین خون شود. برای پیشگیری از هر مشکلی، به محض اینکه کودکتان علایم زیر را داشت فورا با پزشک تماس بگیرید:

• کاهش اشتها و تب

• احساس ضعف و فقدان انرژی عفونت و بیماری

• خواب آلودگی تغییرات رفتاری و شخصیتی

• استفراغ اختلال در راه رفتن و عدم تعادل

وراثت بیماری نقص آرژیناز چگونه است؟

این بیماری در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می شود. هر فرد دارای دو ژن است که دستور ساخت آنزیم را میدهد. در کودکان مبتلا به نقص آرژیناز هیچ یک از این دو ژن به درستی عمل نمی کنند. این کودکان هر یک از ژنهای معیوب را از یکی از والدین خود به ارث برده اند. به این نوع توارث، وراثت اتوزومال مغلوب می گویند. در والدین این کودکان، به ندرت اختلالی مشاهده می شود. اما هر یک از والدین یک تک ژن معیوب برای بیماری دارد. این والدین ناقل نامیده می شوند. ناقلین علامت بیماری را بروز نمی دهند زیرا دیگر ژن آنها سالم است. وقتی هر دو والدین ناقل باشند، 25% احتمال تولد کودک کاملا سالم،50% احتمال تولد کودک ناقل همچون والدین و 25% احتمال تولد کودک مبتلا به نقص آرژیناز در هر بارداری وجود دارد. مراکز مشاوره ژنتیک و مشاوران ژنتیک برای پاسخگویی به سوالات خانواده ها در دسترس می باشند. این مشاوران نحوه توارث بیماری را توضیح خواهند داد و همچنین راهنمای خانواده ها برای بارداری بعدی و مشاور آنها برای انجام تستهای تشخیصی برای دیگر اعضای خانواده خواهند بود.

آیا آزمایش ژنتیک خاصی در دسترس می باشد؟

امکان انجام تست ژنتیک وجود دارد. آزمایش ژنتیک که آزمایش DNA نیز نامیده می شود، تغییرات ایجاد شده در ژنها را بررسی می کند. در صورت هرگونه ابهام درباره آزمایش ژنتیک با پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یا با مشاور ژنتیک خود مشورت کنید.

ممکن است، انجام آزمایش ژنتیک برای تشخیص بیماری ضروری نباشد، اما اگر امکان آن وجود داشته باشد، می تواند برای تشخیص قبل از تولد و یا تشخیص ناقلین مفید باشد. آیا آزمایشهای تاییدی وجود دارند؟ بیماری نقص آرژیناز به وسیله تستهای خاصی که بر روی نمونه خون و ادرار انجام می شوند، تایید می گردد. درباره این تستها با مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص بیماریهای متابولیک مشورت کنید.

آیا شما می توانید در طول بارداری آزمایش انجام دهید؟

اگر یکی از فرزندان شما مبتلا به نقص آرژیناز است، شما میتوانید آزمایش DNA را در طول بارداری بعدی انجام دهید. این آزمایش به شما خواهد گفت که، کودک بعدی شما مبتلا به این بیماری هست یا خیر. نمونه مورد نیاز برای انجام این تست از آمینوسنتز و یا CVS به دست می آید.

اگر نتیجه آزمایش DNA قانع کننده نبود، یک تست آنزیمی خاص با استفاده از نمونه خون جنین، قابل انجام است. والدین میتوانند تصمیم بگیرند که، تستهای آزمایشگاهی را در طول بارداری بر روی نمونه جنین انجام دهند و یا بعد از تولد کودک، تستها را روی نوزاد انجام دهند. مشاوران درباره مزایا و معایب هر روش به والدین آگاهی خواهند داد.

آیا امکان دارد که، دیگر اعضای خانواده مبتلا به نقص آرژیناز و یا ناقل آن باشند؟

امکان اینکه دیگر افراد خانواده، که به طور طبیعی رشد کرده و به نظر سالم می رسند، به این بیماری مبتلا باشند کم است. با این وجود جستجوی بیماری در دیگر اعضای خانواده بسیار مفید خواهد بود، زیرا از مشکلات جسمی پیشگیری خواهد کرد.

از مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص سوال کنید که آیا دیگر اعضای خانواده باید آزمایشهای تشخیصی را انجام دهند یا خیر. برادران و خواهران دیگر بیمار که نقص آرژیناز ندارند ممکن است همانند والدین خود ناقل باشند. در ناقلین هیچ اختلالی مشاهده نمی شود. برادران و خواهران هریک از والدین نیز 50% احتمال دارد که ناقل این بیماری باشند.

اطلاع از ناقل بودن از این جهت که آنها نیز ممکن است بچه های مبتلا به این بیماری داشته باشند، حایز اهمیت است. هنگامی که هر دو والدین می دانند که آنها ناقل بیماری هستند و یا زمانی که یک کودک مبتلا به بیماری در خانواده وجود دارد، دیگر کودکانی که در این خانواده متولد می شوند باید علاوه بر آزمایشهای غربالگری تحت آزمایشهای تشخیصی دقیقتر، برای بیماری نقص آرژیناز قرار گیرند.

شیوع بیماری نقص آرژیناز چقدر است؟

شیوع این بیماری در ایالت متحده آمریکا در حدود 1 مورد در هر 300000 تولد است. این بیماری در تمامی نژادهای قومی سرتاسر جهان وجود دارد. شیوع بیشتر این بیماری در نژاد، قبیله، موقعیت جغرافیایی و یا کشور خاصی گزارش نشده است.

هرچند پیش بینی می شود، که این بیماری در کشورهایی که ازدواجهای فامیلی رواج بیشتری دارد (همانند کشور ایران) شایعتر باشد. آیا این بیماری نامهای دیگری نیز دارد؟

این بیماری گاهی با نامهای زیر خوانده می شود:

• آرژنینمی
• هیپرآرژنینمی