راهنمای والدین درباره گلوتاریک اسیدمی نوع 1 – Glutaric academia type I
اطلاعات موجود در این مطلب کلی است، به عبارت دیگر این اطلاعات به تمامی کودکان GA-1 اختصاص ندارد. گاهی روشهای درمانی ویژه ای برای یک کودک توصیه می شود، که برای دیگر کودکان توصیه نشده است. کودکان GA-1 علاوه بر پزشک خود، باید تحت درمان یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک قرار گیرند.
بیماری GA-1 چیست؟
بیماری glutaric acidemia، یک اختلال مرتبط با اسیدهای ارگانیک می باشد و با علامت اختصاری GA-1 نشان داده می شود. افراد مبتلا به این بیماری برای هضم برخی اسیدهای آمینه موجود در غذای روزانه خود، با مشکل مواجه می شوند. افراد مبتلا به این بیماری، توانایی هضم اسیدهای آمینه لیزین و تریپتوفان را ندارند.
چه عواملی باعث ایجاد بیماری GA-1 می شود؟
پروتئینها همراه با غذا وارد بدن ما می شوند، برای اینکه بدن بتواند از این پروتئینها استفاده کند، آنها باید به اجزا کوچکتری که اسید آمینه نام دارند، تبدیل شوند. سپس آنزیمها، تغییراتی را در این اسیدهای آمینه ایجاد می کنند تا بدن بتواند از آنها استفاده کند. بیماری GA-1 وقتی به وجود می آید که آنزیم ویژه ای که گلوتاریل کوآ دهیدروژناز نامیده می شود یا به درستی عمل نکند و یا اصلا وجود نداشته باشد.
وظیفه این آنزیم، هضم گلوتاریک اسید می باشد. گلوتاریک اسید، محصول تجزیه لیزین، هیدروکسی لیزین و تریپتوفان در بدن است. هنگامی که کودکان مبتلا به GA-1 غذای حاوی لیزین و تریپتوفان دریافت می کنند سطح گلوتاریک اسید و دیگر مواد مضر در بدن آنها افزایش می یابد. لیزین و تریپتوفان در تمامی غذاهای حاوی پروتئین یافت می شوند.
چه عواملی باعث عدم حضور و یا فعالیت نادرست آنزیم می شود؟
کنترل ساخت آنزیم ها در بدن به عهده ژنها است. افراد مبتلا به GA-1 یک جفت ژن معیوب دارند که به درستی عمل نمی کنند. به خاطر این تغییر ایجاد شده در ژنها، یا آنزیم گلوتاریل کوآ دهیدروژناز ساخته نمی شود و یا آنزیم ساخته شده به درستی فعالیت نمی‌کند.
اگر بیماری GA-1 درمان نشود، چه مشکلاتی به وجود می آید؟
کودکان مبتلا به GA-1 در بدو تولد، به نظر سالم می رسند، هرچند سایز سر بسیاری از آنها، بزرگتر از معمول است. دیگر علایم بیماری عموما بین 2 ماهگی تا 4 سالگی بروز می کند. در بیماران مبتلا به GA-1 حملات ناگهانی و پیش بینی نشده بیماری دیده میشود. این حملات ناگهانی بحرانهای متابولیکی نامیده می شوند.
برخی از علایم بحرانهای متابولیکی عبارتند از:
- کم اشتهایی
- حساسیت، زود رنجی و تحریک پذیری
- ضعف و خواب آلودگی
- حالت تهوع و استفراغ
- رفتار همراه با عصبانیت
- ضعف و سستی ماهیچه ها و مفاصل
اگر بحرانهای متابولیکی درمان نشوند، می توانند علایم زیر را به وجود آورند:
- حرکات غیر ارادی عضلات ( تیکهای ماهیچه ای)
- انقباضهای ماهیچه ای غیر طبیعی
- حرکات غیرعادی دستها و پاها
- عدم تعادل
- افزایش سطح مواد اسیدی خون یا اسیدوز متابولیکی
- تشنج
- تورم مغز
- کوما
عوامل زیر می توانند باعث ایجاد بحرانهای متابولیکی شوند:
- بیماری و یا عفونت
- تب
در برخی از کودکان هیچگاه بحرانهای متابولیکی دیده نمی شود، اما این افراد ممکن است دیگر نشانه های بیماری را که شامل موارد زیر است، بروز دهند:
- کاهش رشد و نمو
- حرکات ناخواسته عضلات
- بزرگی کبد
- تب مکرر
- سستی ماهیچه ها و مفاصل
- عرق زیاد
- انقباض های غیر طبیعی ماهیچه ای
- آسیبهای مغزی
- تاخیر در یادگیری یا عقب ماندگی ذهنی
- اختلال در تکلم
- تاخیر در راه رفتن و دیگر مهارتهای حرکتی
علایم بیماری، در برخی کودکان شدید و در برخی دیگر خفیف است. برخی از این افراد هنگامی شناسایی می شوند که یکی از اعضای خانواده آنها، که مبتلا به این بیماری است، شناسایی شود.
وقتی GA-1 درمان می شود چه اتفاقی رخ می دهد؟
کودکانی که درمان فوری و مداوم دارند اغلب زندگی عادی، همراه با رشد و نمو و هوش طبیعی خواهند داشت. درمان سریع از تکرار بحرانهای متابولیکی در این کودکان جلوگیری می کند. در تعدادی از کودکان علیرغم درمان، بحرانهای متابولیکی متناوب دیده می شود.
در کودکانی که بحرانهای متابولیکی متعدد دارند، اغلب آسیبهای مغزی همراه با مشکلات دائمی حرکتی و انقباضات ناخواسته ماهیچه ای دیده می شود. بحرانهای متابولیکی در کودکان بزرگتر از 6 سال، کمتر مشاهده می شود.
درمان GA-1 چیست؟
پزشک کودک شما با یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یک متخصص تغذیه همکاری خواهد کرد تا کودک شما را درمان کند. درمان فوری به منظور جلوگیری از تکرار بحرانهای متابولیکی ضروری است. ممکن است برای کودک شما، برخی درمانهای خاص توصیه شود که برای دیگر بیماران توصیه نشده است. درمان، معمولا مادام العمر است. در ادامه روش درمانی که به طور معمول برای بیماران GA-1 پیشنهاد می شود، ذکر شده است :
تجویز دارو :
برای کودکان مبتلا به GA-1 استفاده از ویتامین ریبوفلاوین، ممکن است مفید باشد. این دارو می تواند به حذف گلوتاریک اسید خون کمک کند. همچنین گاهی به این بیماران L-Carnitine تجویز می شود. این دارو یک ماده طبیعی مفید است که به تولید انرژی در بافتها و رهایی بدن، از مواد مضر کمک می کند. پزشک به شما خواهد گفت که کودک شما به آن نیازمند است، یا خیر.
به یاد داشته باشید که هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید. کودکانی که علایم بحرانهای متابولیکی را دارند، ممکن است به درمانهای دارویی بیشتر در بیمارستان نیاز داشته باشند. در بیمارستان، به این کودکان مایعات، گلوکز، انسولین، کارنیتین و دیگر داروها به صورت داخل وریدی داده شود.
رژیم غذایی مناسب شامل، غذاهای طبی خاص و شیر خشک های ویژه :
یک برنامه غذایی با مقدار کم اسید آمینه های لیزین و تریپتوفان، همراه با حداقل مقدار پروتئین توصیه می شود. این رژیم از غذاهای طبی خاص و شیر خشک های مخصوص این بیماران تشکیل شده است. متخصصین تغذیه رژیم غذایی مناسب کودک شما را طراحی خواهند کرد. این رژیم های خاص، حاوی مقادیر مناسب پروتئین و دیگر مواد غذایی لازم برای رشد کودک خواهد بود.
- رژیم غذایی با حداقل مقدار لیزین و تریپتوفانغذاهایی که باید از رژیم غذایی حذف شده و یا مقدار آنها شدیدا محدود شوند عبارتند از: شیر و پنیر و دیگر محصولات لبنی، گوشت و مرغ، ماهی، تخم مرغ، سبزیجات خشک شده، باقلا خشک شده ومغزها (بادام، پسته، گردو و غیره). تمام پروتئین را از رژیم غذایی کودک حذف نکنید.
- کودکان GA-1 به مقداری پروتئین برای رشد مناسب نیازمندند. بسیاری از میوه ها و سبزیجات مقدار کمی پروتئین دارند و می توانند به مقدار معینی استفاده شوند. هرگونه تغییر در رژیم غذایی باید با اجازه پزشک باشد.
- غذاهای طبی و شیر خشک های مخصوصعلاوه بر رژیم غذایی کم پروتئین، ممکن است به کودک شما شیر خشک های خاص نیز تجویز شود. این شیر خشک ها، حاوی مقادیر مناسب پروتئین و دیگر مواد غذایی لازم برای رشد کودک خواهند بود. پزشکان به شما خواهند گفت که کدام شیر خشک و چه مقدار از آن برای کودک شما مناسب است. همچنین غذاهای طبی همچون آرد های با پروتئین کم، ماکارونی و برنج ساخته شده اند که مناسب افراد GA-1 می باشند. متخصص تغذیه به شما خواهد گفت که چگونه می توانید از این غذاها در برنامه غذایی کودکتان استفاده کنید. رژیم غذایی به عواملی چون سن و وزن کودک، حال عمومی کودک و نتایج تستهای آزمایشگاهی او وابسته است. متخصص تغذیه به مرور زمان، رژیم غذایی مناسب را طراحی خواهد کرد.
تاثیر استفاده بلند مدت از رژیم غذایی، هنوز به طور کامل اثبات نشده است، اما شما باید تابع دستورات پزشک باشید.
انجام تستهای منظم آزمایشگاهی :
کودک شما به انجام تستهای مکرر خون و ادرار به منظور کنترل سطح اسیدهای آمینه نیاز خواهد داشت. نتیجه این تستهای آزمایشگاهی رژیم غذایی و داروهای کودک شما را تعیین خواهند کرد. اگر کودک شما علایم هر نوع بیماری را دارد فورا با پزشک تماس بگیرید. در برخی کودکان مبتلا به GA-1 حتی یک بیماری مختصر می تواند منجر به بحران متابولیکی شود.
برای پیشگیری از هر مشکلی، به محض اینکه کودکتان علایمی مانند: کاهش اشتها، تب، استفراغ، عفونت و یا تغییر رفتار یا هر علامت غیر طبیعی را داشت فورا با پزشک تماس بگیرید. کودکان مبتلا به GA-1 در هنگام بیماری، حتی اگر گرسنه نباشند، باید مقادیر بیشتری مایعات و غذاهای حاوی کربو هیدرات مصرف کنند، در غیر این صورت ممکن است دچار بحرانهای متابولیکی شوند.
همچنین در کودکان بیمار، مصرف پروتئین باید شدیدا محدود شود. بسیاری از کودکان در دوران بیماری تمایلی به خوردن غذا ندارند، اگر کودک شما نمی تواند به مقدار کافی غذا بخورد و یا علایم بحرانهای متابولیکی در او دیده می شود، فورا او را به بیمارستان منتقل کنید. در برخی از کودکان علیرغم درمان، بحرانهای متابولیکی متناوب دیده می شود که می تواند به آسیبهای مغزی بلند مدت، همچون حرکات غیر ارادی و یا انقباضات ناخواسته ماهیچه ای منجر شود. بحرانهای متابولیکی در کودکان بزرگتر از 6 سال، کمتر مشاهده می شود.
وراثت GA-1 چگونه است؟
این بیماری در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می شود. هر فرد دارای دو ژن است که دستور ساخت آنزیم را میدهد. در کودکان GA-1 هیچ یک از این دو ژن به درستی عمل نمی کنند. این کودکان هر یک از ژنهای معیوب را از یکی از والدین به ارث برده اند. به این نوع توارث، وراثت اتوزومال مغلوب می گویند. در والدین این کودکان، به ندرت اختلالی مشاهده می شود.
اما هر یک از والدین یک تک ژن معیوب برای بیماری GA-1 دارد. این والدین ناقل نامیده می شوند. ناقلین علامت بیماری را بروز نمی دهند زیرا دیگر ژن آنها سالم است. وقتی هر دو والدین ناقل باشند، 25% احتمال تولد کودک کاملا سالم،50% احتمال تولد کودک ناقل همچون والدین و 25% احتمال تولد کودک مبتلا به GA-1 در هر بارداری وجود دارد. مشاوران ژنتیک برای پاسخگویی به سوالات خانواده ها در دسترس می باشند. این مشاوران نحوه توارث بیماری را توضیح خواهند داد و همچنین راهنمای خانواده ها برای بارداری بعدی و همچنین مشاور آنان برای انجام تستهای تشخیصی برای دیگر اعضای خانواده خواهند بود.
آیا آزمایش ژنتیک خاصی در دسترس می باشد؟
امکان انجام تست ژنتیک وجود دارد. آزمایش ژنتیک که آزمایش DNA نیز نامیده می شود، تغییرات ایجاد شده در ژنها را بررسی می کند. در صورت هرگونه ابهام درباره آزمایش ژنتیک با پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یا با مشاور ژنتیک خود مشورت کنید. ممکن است، انجام آزمایش ژنتیک برای تشخیص بیماری ضروری نباشد، اما اگر امکان آن وجود داشته باشد، می تواند برای تشخیص قبل از تولد و یا تشخیص ناقلین مفید باشد.
آیا آزمایشهای تاییدی وجود دارند؟
تستهای تاییدی برای اثبات GA-1 بر روی نمونه خون و ادرار و پوست قابل انجام هستند. درباره این تستها با مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص بیماریهای متابولیک مشورت کنید.
آیا شما می توانید در طول بارداری آزمایش انجام دهید؟
اگر یکی از فرزندان شما مبتلا به GA-1 است، شما میتوانید آزمایش DNA را در طول بارداری بعدی انجام دهید. این آزمایش به شما خواهد گفت که، کودک بعدی شما مبتلا به این بیماری هست یا خیر. نمونه مورد نیاز برای انجام این تست از آمینوسنتز و یا CVS به دست می آید.
این بیماری همچنین به وسیله تستهای آنزیمی که بر روی سلولهای بدن جنین انجام می شود، قابل شناسایی است. نمونه مورد نیاز برای این تست از آمینوسنتز به دست می آید. والدین میتوانند تصمیم بگیرند که، تستهای آزمایشگاهی را در طول بارداری بر روی جنین انجام دهند و یا بعد از تولد کودک، تستها را روی نوزاد انجام دهند. مشاوران درباره این که کدام روش بهتر است به والدین توضیح خواهند داد.
آیا امکان دارد که، دیگر اعضای خانواده مبتلا به GA-1 و یا ناقل آن باشند؟
امکان اینکه برادران و خواهران کودک مبتلا به GA-1 ، به این بیماری مبتلا باشند، وجود دارد، هرچند علایم بیماری در آنها مشاهده نشود. شناسایی این افراد مفید خواهد بود زیرا درمان سریع از مشکلات جسمی جلوگیری خواهد کرد. از مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص سوال کنید که آیا دیگر اعضای خانواده باید مورد آزمایش قرار گیرند یا خیر.
برادران و خواهران دیگر بیمار که GA-1 ندارند ممکن است همانند والدین خود ناقل باشند. در ناقلین هیچ اختلالی مشاهده نمی شود. برادران و خواهران هریک از والدین نیز ممکن است ناقل این بیماری باشند. اطلاع از ناقل بودن از این جهت که آنها نیز ممکن است فرزندان مبتلا به این بیماری داشته باشند، حایز اهمیت است.
هنگامی که هر دو والدین می دانند که آنها ناقل بیماری هستند و یا زمانی که یک کودک مبتلا به این بیماری در خانواده وجود دارد، دیگر کودکانی که در این خانواده ها متولد می شوند باید علاوه بر آزمایشهای غربالگری تحت آزمایشهای تشخیصی دقیقتر، برای GA-1 قرار گیرند. اگر نتیجه آزمایش ژنتیک مفید واقع نشد، باید دیگر متدهای آزمایشگاهی تشخیص ناقلین، انجام شود. مشاورین ژنتیک و پزشکان متخصص درباره این متدها به شما توضیح خواهند داد.
شیوع بیماری GA-1 چقدر است؟
شیوع این بیماری در ایالت متحده آمریکا در حدود 1 مورد در هر40000 تولد است. این بیماری در تمامی نژادهای قومی سرتاسر جهان وجود دارد. شیوع بیشتر این بیماری در نژاد، قبیله، موقعیت جغرافیایی و یا کشور خاصی گزارش نشده است. هرچند پیش بینی می شود، که این بیماری در کشورهایی که ازدواجهای فامیلی رواج بیشتری دارد (همانند کشور ایران) شایعتر باشد.
آیا این بیماری نامهای دیگری نیز دارد؟
این بیماری گاهی با نامهای زیر خوانده می شود:
- گلوتاریک اسیدوری نوع 1
- نقص گلوتاریل کوآ دهیدروژناز
- دی کربوکسیلاز آمینو اسیدوری
- نقص انتقال گلوتارات- اسپارتات